Tkaniny impregnujemy zazwyczaj w domu, z uwagi na „mokrą robotę” do tego celu wybieramy łazienkę, a ta bywa, że jest mała, ciasna i bez okna. Zamykamy drzwi i spryskujemy, bagatelizując napis na opakowaniu produktu: „używać w wentylowanych pomieszczeniach”… i to pierwszy możliwy przypadek zatrucia się preparatem. Bywa, że ze skutkiem śmiertelnym.

Dlaczego się tak dzieje?

Typowe impregnujące środki zawierają dość „wybuchowe mieszaniny” tj. silikony i rozpuszczalniki fluorowęglowe (ang. fluorocarbon solvents). Rozpuszczalniki fluorowęglowe (flourocarbon lub perflourocarbons, fluorowęglowodory), to grupa bezbarwnych, obojętnych związków ciekłych, stosowanych głównie jako czynnik chłodzący, choć mają wiele innych zastosowań w przemyśle (stosowane m.in. w piance do golenia, smarach, gaśnicach, impregnatach). Związki te przedostają się do naszego ciała poprzez wdychanych oparów oraz w mniejszym stopniu przez absorpcję przez skórę. W niskich stężeniach mogą powodować łagodne podrażnienia skóry i układu oddechowego, w wyższych stężeniach wpływają negatywnie na układ nerwowy. W rozpuszczalnikach znajdują się też takie związki jak: alkohole, ksylen, heksan, heptan i izopropanol, propan, butan itd., które po rozpyleniu odparowują i na powierzchni pozostaje fluorocarbon (fluoropolimer) odpowiedzialny za wodoszczelność.

Objawy zatruć impregnatami przejawiające się zaburzeniami ze strony układu oddechowego obserwuje się od ok. 30 lat. W raporcie z grudnia 2008r. TOXICOLOGY OF WATERPROOFING SPRAYS do pobrania tutaj (Federalnego Departamentu Spraw Wewnętrznych FDH i Federalnego Biuro Zdrowia Publicznego FOPH) przedstawiono zaobserwowane skutki zdrowotne po użyciu impregnatów, m.in. zatrucia spowodowane „nieprawidłowym użytkowaniem produktów” lub występujące „u osób wrażliwych” np. z astmą. O niebezpieczeństwie używania impregnatów świadczą przypadki zatruć ze skutkiem śmiertelnym.

Choroby układu oddechowego spowodowane sprayami uszczelniającymi w ciągu ostatnich 30 lat (z raportu: TOXICOLOGY OF WATERPROOFING SPRAYS)

Z raportu można się też dowiedzieć, iż systematyczne badania na zwierzętach (myszy, ptaki) doprowadziły badaczy do wniosków, że fluorocarbon i/lub polisiloksany, w połączeniu z pewnymi rozpuszczalnikami, są szkodliwe dla zdrowia. Na zwiększenie toksyczności preparatu mają wpływ substancje w nim zawarte, i tak do najgroźniejszych zaliczono:

1. żywice fluorowęglowe
2. polisiloksany
3. żywice melaminowe

Rynek środków do konserwacji odzieży i sprzętu turystycznego jest ogromny. Niestety zazwyczaj trudno doszukać się na opakowaniach informacji co do składu danego produktu. Z artykułu* opublikowanego w 2007r. w The New York Times można się dowiedzieć, że nawet stosując impregnat zgodnie z instrukcją tj. w otwartej przestrzeni, ale wnosząc zaimpregnowany przedmiot do pomieszczenia, przed jego całkowitym wyschnięciem możemy ulec zatruciu wydzielającymi się z niego oparami.

Impregnacja dawniej…

Zanim wynaleziono impregnaty na bazie fluorocarbonu i silikonów radzono sobie całkiem nieźle przy pomocy dostępnych naturalnych środków, które chroniły przedmioty przed zamoczeniem.

Lanolina, wosk pszczeli, olej lniany i olej jojoba

Olej lniany i wosk pszczeli wydają się zapewniać najbardziej długotrwały efekt wodoodporny. Lanolina czy olej joboba nadają się do szybkiego uszczelnianie powierzchni butów, ale trzeba często zabieg z ich użyciem powtarzać. Przy użyciu naturalnych środków impregnujących trzeba zwracać baczną uwagę na dokładne pokrycie całej nawierzchni tylko wówczas zabieg przyniesie zamierzony efekt.

Lanolina

Lanolina jest jasnożółtym olejem naturalnym wydzielanym przez gruczoły łojowe owcy, a otrzymuje się ją podczas czyszczenia wełny tych zwierząt. Ma ona naturalnie właściwości hydrofobowe. Ponieważ lanolina jest często zalecana w leczeniu pękniętych brodawek sutkowych u kobiet karmiących piersią to też i łatwo dostępna w sprzedaży – choćby w aptekach. Aby nadać właściwości wodoodporne skórze butów, należy z danej powierzchni zetrzeć wszelkie zabrudzenia, a potem po prostu wcierać lanolinę.

Wosk

Wosk pszczeli to wydzielina gruczołów woskowych pszczół. Był używany przez wojsko podczas II Wojny Światowej do impregnacji namiotów, a w starożytnej Grecji używano wosku i żywicy do uszczelniania kadłubów statków. Przed zastosowaniem na skórzane obuwie rozpuścić go, a następnie w formie płynu nakładać szmatką na oczyszczoną powierzchnię. Zostawić na noc, a rano wypolerować.

Olej lniany

Dawniej olej lniany był powszechnie używany do wodoodpornych plandek wojskowych. Używanie oleju lnianego do wodoodpornych tkanin powoduje jednak, że stają się one ciężkie i sztywne. Zastosowanie surowego oleju lnianego (uważać, by nie pomylić z czystym olejem lnianym) jest równie proste jak aplikacja pozostałych naturalnych substancji impregnujących, a mianowicie nakłada się go na daną powierzchnię szmatką. Następnie pozostawia na 24h i czynność się powtarza.

Olej jojoba

Jest on powszechnie dostępne w sklepach ze zdrową żywnością, to płynny wosk. Zastosowane jest analogiczne jak w przypadku w powyższych substancji.

Współczesność - bezpieczna alternatywa - impregnaty na bazie wody

Zastanawiającym jest fakt, iż pomimo dostępnych rzetelnych badań dotyczących niebezpieczeństwa stosowania impregnatów z fluorocarbonem nadal są one dostępne w masowej sprzedaży. Mało tego, sam problem nie jest poruszany na forum. Trudno trafić na materiały, a jeśli są już dostępne to w prasie anglojęzycznej. Stąd, zapewne większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia. Jednak widoczna jest reakcja na rynku produktów do konserwacji odzieży i sprzętu turystycznego. Niektórzy producenci, rezygnują z tradycyjnych receptur na rzecz nowych, bezpiecznych dla nas i środowiska. Mowa o impregnatach na bazie wody. Oznacza to, iż woda zastępuje szkodliwe rozpuszczalniki, a informacji na ten temat należy szukać na opakowaniu danego produktu.

„Nasze produkty nie zawierają szkodliwych fluorowęglowodorów, są nietoksycznej, niepalne oraz nie emitują do atmosfery żadnych trujących gazów. Nie stosujemy substancji na trwałe odkładających się w organizmach żywych. Nasze produkty nie są testowane na zwierzętach a ich opakowania mogą być powtórnie przetworzone” - choć brzmi niewiarygodnie, to jednak okazuje się, że jest to możliwe. Powyższy cytat opisuje produkty firmy Nikwax, która ma w swoim asortymencie m.in. impregnaty i produkty do czyszczenia odzieży, obuwia i sprzętu turystycznego outdoorowego.

Wybór

Choć świadomość, że pielęgnacja naszej odzieży ma wpływ także na nasze zdrowie może być dla niektórych osób szokująca, to jednak wiedza ta jest warta przyswojenia. Wybór środków do jej pielęgnacji jak zawsze należy od nas samych. Zaopatrując się w sprzęt outdoorowy czy skórzane obuwie warto do ich konserwacji stosować sprawdzone i bezpieczne środki. Szczególnie, że stanowią one gwarancję prawidłowego ich funkcjonowania. Jeśli nie mamy pewności co jest w składzie danego opakowania wstrzymajmy się z zakupem i wystosujmy zapytanie do producenta lub dystrybutora.

Przepis na naturalny impregnat

Poszukiwane:

Równe części wosku, łoju i oleju kostnego

Wykonanie:

Wymieszać wszystkie składniki i wrzucić do garnka, powoli ogrzewać aż się rozpuści. Następnie otrzymany płyn nakładać szmatką na oczyszczoną nawierzchnię.

* „State Health Officials Fault Lack of Federal Action on Waterproofing Sprays” dostepny tutaj

dodatkowe źródło:

„Pulmonary toxicity following exposure to waterproofing grout sealer” Journal of Medical Toxicology, Wrzesień 2009 r., Tom 5, Issue 3 , pp 125-129